Духовное наследие Н. Гасри в литературном и культурном контексте начала ХХ века
https://doi.org/10.26907/2311-2042-2021-16-1-51-77
Аннотация
В статье систематизированы сведения о жизни и деятельности Неджиба Гасри, сыгравшего огромную роль в подъеме культурной и литературной жизни татарского народа в начале ХХ века. Объектом исследования послужили его статьи, посвященные истории татарской литературы, татарской критики, национальной культуры и просвещения, а также выдающимся деятелям. Общественные взгляды Н. Гасри, его эстетические ориентиры рассматриваются в контексте развития культуры и литературы начала ХХ века. Пристальное внимание уделяется связи духовного наследия писателя с восточными и западными литературными традициями.
Предпринята попытка создания научной биографии Н. Гасри на основе систематизации отдельных фактов. Впервые в оборот вводится ряд новых источников: статьи писателя, воспоминания о нем. Основные методы исследования: сравнительно-исторический, типологический и герменевтический с опорой на традиции и принципы культурно-исторической школы.
Об авторе
Т. Ш. Гилазов
Казанский федеральный университет
Россия
Россия
Тагир Шамсегалиевич Гилазов,
420008, г. Казань, ул. Кремлевская, д. 18
Список литературы
1. Әдипләребез: биобиблиографик белешмәлек: 2 томда: 1 том / төз. Р. Н. Даутов, Р. Ф. Рахмани. Казан: Татар.кит.нәшр., 2009. 751 б.
2. Әмирханов Р. Фатих Әмирханов турында истәлекләр. Казан: Татар.кит.нәшр., 2005. 255 б.
3. Бәширов Ф. ХХ йөз башы татар прозасы. Казан: Фикер, 2002. 287 б.
4. Бикташев Р .И. Литературное и публицистическое наследие Ахметзяна Биктимирова (начало ХХ века). Автореф. на соиск. ... к.филол.н. Казань, 2007. 31 с.
5. Гасрый Н. Исмәгыйль бәк Гаспринский һәм гомуми әдәби тел // Исмәгыйль бәк Гаспралы [Кереш мәкалә авт. һәм төз. Ф. Ю. Гаффарова; җаваплы мөх. Ф. М. Солтанов]. Казан: Алма-Лит, 2004. Б. 60-64 б.
6. Гасрый Нәҗип // Татар энциклопедиясе: 6 томда / Баш мөхәррире М. Х. Хәсәнов, җаваплы мөхәррир Г. С. Сабирҗанов. Казан “ТР ФАнең Татар энциклопедиясе институты” дәүләт учреждениесе, 2010. 2 т: Г-Й. Б. 80.
7. Гасрый Н. Тукаев вафат // Идел. 1913. 5 апрель. Гасрый Н. Әдәбиятымыз мөнәкъкыйдкә мохтаҗ // Рецензияләрдән тәгъзияләргә: ХХ йөз башы татар әдәби тәнкыйте. Казан: Татар. кит.нәшр., 2008. Б. 238-241.
8. Гасрый Н. Яшьләр хәятыннан бер ләүхә // Ил. 1914. 2 гыйнвар (№10).
9. Гасрый Н. Шимали төрки әдипләреннән Гаяз Исхакый // Әсәрләр 15 томда. 8 т.: Гаяз Исхакыйның тормышы һәм иҗаты турында замандашлары (1898-1917) [төз., текст һәм аңлат. әзерл., кереш сүз авт. Ф. Ибраһимова]. Казан: Татар. кит.нәшр., 2001. Б. 154–164.
10. Гасрый Н. Гыйффәт туташның шигырьләре //Ил. 1915. 5 март (№ 81); 11 март (№84).
11. Гасрый Н. “Хисметдин менла” (Акъегетзадә әсәре) Бер тәхлил әдәби // Аң. 1915. №9. Б. 189-194; №23-24. Б. 416-424.
12. Гасрый Н. Әдәбият мәйданында (Мәскәүдә СССР халыкларының үзәк нәшрияты нәшере, матур басмада, 110 битлек. Иптәш Галимҗан Нигьмәти әсәре) // Эшче. 1926. 20 гыйнвар (№749). Гасрый Н. Мәдрәсә мәсьәләсе (съезд дикъкатенә) // Ил. 1914. 17 июнь (№31).
13. Гасрый Н. “Соңгыр хан түбәсе”ндә // Аң. 1916. №2. Б. 29-33.
14. Гасрый Н. Мәзарстанда // Аң. 1916. №5. Б. 78-82.
15. Гасрый Н. Гыйшкым хәрабәләре (Хикәя) // Аң. 1916. №7. Б. 114-118.
16. Гилазов Т.Ш. Рассказ Г. Ибрагимова «Один эпизод из жизни молодежи» в литературной критике 1910 –х годов // Филология и культура. Philology and Culture. 2017. № 2(48).
17. Гыйлаҗев Т.Ш. Әдәбият белеменең бер тармагы буларак әдәби тәнкыйть // Татар әдәбияты тарихы: сигез томда. 4 т.: ХХ йөз башы / [төз. Р .Ф. Рахмани; фән. мөх. Р .К. Ганиева]. Казан: Татар.кит.нәшр., 2016. Б. 428-453.
18. Гыйлаҗев Т.Ш. Рецензияләрдән тәгъзияләргә: ХХ йөз башы татар әдәби тәнкыйте. Казан: Татар. кит.нәшр., 2008. 254 б.
19. Гыйлаҗев Т.Ш. Нәҗип Гасрыйның әдәби-тәнкыйди эшчәнлегендә З. Бурнашева (Гыйффәт туташ) шигърияте // Фәнни язмалар - 2012: КФУ ның Филология һәм сәнгать институтының фәнни язмалары / Фән. мөх. Р. Р. Җамалетдинов. Казан: Казан университеты, 2012. Б. 84-91 .
20. Гыйлаҗев Т.Ш. Нәҗип Гасрый // Габдулла Тукай. Энциклопедия / [баш мөх. З. З. Рәмиев]. Казан: Г. Ибраһимов исем. Тел, әдәбият һәм сәнгать институты, 2016. Б.195.
21. Җамал Вәлиди: әдәби һәм тарихи-документаль җыентык / төз. Диләрә Абдуллина, Җәүдәт Миңнуллин. Казан: Җыен, 2010. 624 б.
22. Җәүһәрова Ф.Х Әстерхан төбәгендә татар әдәбияты (XIX-XX йөз башы). Казан: Мәгариф, 2003. 127 б.
23. Заһидуллина Д.Ф. Модернизм һәм ХХ йөз башы татар прозасы. Казан: Татар.кит.нәшр., 2003. 255 б.
24. Ибраһимов Г. Әсәрләр сигез томда. 5 т.: әдәбият һәм сәнгать турында мәкаләләр хезмәтләр (1910-1933) [төз., текст., иск. һәм аңл. әзерл. Хәсәнов М.Х., Гайнанов Р. Р.]. Казан: Татар.кит.нәшр., 1978. 615 б.
25. Ибраһимов Г. Матбугат вә әдәбиятымызның барышы (еллык хисап урынына) // Әсәрләр: 15 томда. Академик басма 6 т.: әдәбият һәм сәнгать турында мәкаләләр, хезмәтләр (1910-1917) [төз., текст., иск. һәм аңл. әзерл. З. Г. Мөхәммәтшин; фән. мөх. Т. Ш. Гыйлаҗев]. Казан: Татар.кит.нәшр., 2019. Б. 192-202.
26. Исхакый Г. Гаяз Исхакыйның татар әдәбияты турындагы доклады // Әсәрләр: 15 томда. 6 т.: Публицистика һәм әдәби тәнкыйть мәкаләләре [төз. З Рәмиев, Ф. Ибраһимова; текст. әзерл. Ф. Ибраһимова; аңл. һәм иск. әзерл. З. Рәмиев; фәнни мөх. Ф. Мусин]. Казан: Татар.кит.нәшр., 2005. Б. 190-203.
27. Исхакый Г. Әсәрләр: 15 томда. 6 т.: Публицистика һәм әдәби тәнкыйть мәкаләләре (1902-1914) [төз. З. Рәмиев, Ф. Ибраһимова; текст. әзерл. Ф. Ибраһимова; аңл. һәм иск. әзерл. З. Рәмиев; фәнни мөх. Ф. Мусин]. Казан: Татар.кит.нәшр., 2005. 447 б.
28. Исхакый Г. Әсәрләр 15 томда. 8 т.: Гаяз Исхакыйның тормышы һәм иҗаты турында замандашлары (1898-1917) [төз., текст һәм аңлат. әзерл., кереш сүз авт. Ф. Ибраһимова]. Казан: Татар. кит.нәшр., 2001. 447 б. Исхакый Г. Әсәрләр 15 томда. 11 т.:
29. публицистика (1934-1936) [томны төз., текст., иск. һәм һәм аңлат. әзерл.; кереш мәкалә авт. З. Мөхәммәтшин; фәнни мөх. З. Рәмиев]. Казан: Татар. кит.нәшр., 2011. 399 б.
30. Исхакый Г. Максим Горькийга (1911, 6 гыйнвар) // Әсәрләр: 15 томда. 14 т.: хатлар һәм автобиографик язмалар (1902-1954) [томны төз., текст һәм аңл. әзерл., кереш сүз авт. Ф. Фәйзуллина]. Казан: Татар.кит.нәшр., 2013. 11 б.
31. Исхакый Г. Әсәрләр 15 томда. 15 т.: Гаяз Исхакыйның тормышы һәм иҗаты турында истәлекләр һәм мәкаләләр (1923-1990) [томны төз., текст., иск. һәм һәм аңлат. әзерл. Г. Ханнанова, Р. Кадыйров]. Казан: Татар. кит.нәшр., 2014. 527 б.
32. Мәрданов Р. “Шура” журналы (1908-1917): әдәбият мәсьәләләре. Казан: Рухият, 2001. 152 б.
33. Мирасыбызны туплау юлында [ХХ йөз башы татар балалар әдәбиятыннан] / төз. Ф. Ибраһимова. Казан: “Иман” нәшрияты, 2010. 200 б.
34. Мусабекова Р.Р. Сагит Сунчелей: судьба и творчество [науч. ред. Р. К. Ганиева; рец. Х. Ю. Миннегулов, Т. Ш. Гилазов]. Казань: Изд-во: “УҢЫШ”, 2001. 157 с.
35. Мухамадиев Р.С. Проблемы формирования татарской литературной критики (1905-1917). Казань: Татар. кн. изд-во. 1982. 144 с.
36. Неджиб (Гасри Н.) Пробуждение русских татар и их литература // Современник. 1914. №10. С. 166-177.
37. Галимҗан Нигъмәти: тормышы, язмышы, фәнни-методик эшчәнлеге / Т. Ш. Гыйлаҗев редакциясендә. Казан: “Бриг” нәшрияты, 2018. 252 б.
38. Рахимкулова М. Медресе “Хусаиния” в Оренбурге. 2-ое дополненное юбилейное издание, посвященное 160-летию Ахмет бая Хусаинова. Оренбург, 1997. 251 с.
39. Рәми И.Г., Даутов Р.Н. Әдәби сүзлек (элекке чор татар әдәбияты һәм мәдәнияте буенча кыскача белешмәлек). Казан: Татар.кит.нәшр., 2001. 399 б.
40. Рәмиев З.З. Кереш // Татар шигърияте: ХХ гасыр башы. Казан: Мәгариф, 2004. Б. 3-8.
41. Рәхмәти С. Гыйффәт туташ мәктүбе мөнәсәбәте илә // Йолдыз. 1915. 2 октябрь.
42. Сәгъди Г. Татар шагыйрьләре арасында Тукай // Безнең юл. 1923. №8 – 9. Б. 2-7.
43. Сәгъди Г. Бездә әдәби тәнкыйть (Үктәбернең унъеллыгына). Казан: Безнең юл. 1927. 22 б.
44. Сәгъи Г. Символизм турында. Мәскәү: Центриздат, 1932. 135 б.
45. Сөнгати Г. Шигырьләр һәм проза. Казан: “Меддок” нәшрияты, 2007. 184 б.
46. Сүнчәләй С. Әсәрләр һәм хатлар [Төз., текст., иск. һәм аңл. әзерл. З. Рәмиев]. Казан: Татар.кит.нәшр., 2005. 367 б.
47. Татар әдәбияты тарихы. Алты томда. 1 том / Урта гасырлар дәвере. Казан: Татар. кит. нәшр., 1984. 567б.
48. Татар хикәяләре [Китапны төз., текст. әзерл. һәм кереш мәкалә авт. Д. Ф. Заһидуллина]. Казан: Мәгариф, 2007. 399 б.
49. Татар шигърияте: ХХ гасыр башы. Казан: Мәгариф, 2004. 447 б.
50. Тукай – ядкәрләрдә: 2 томда. 1 т. : Истәлекләр, мәкаләләр, тәгъзияләр, телеграммалар / Төзүчеләр: Р. Ф. Исламов, филология фәннәре докторы, Җ. С. Миңнуллин, тарих фәннәре кандидаты. Казан: Җыен, 2015. 968 б.
51. “Уйласам уй, сызлый күңлем, сызлый җан...”.Сәгыйть Рәмиевнең тормыш юлы һәм иҗатына карата яңа мәгълүматлар [төз.-авт. Ч. Зарипова-Четин; фән мөх. А. Саяпова]. Казан: “Яңалиф” нәшрият йорты, 2005. 203 б.
52. Фәйзи М. Әсәрләр [төз. һәм кереш мәкалә авт. Т. Ш. Гыйлаҗев]. Казан: Мәгариф, 2007. 295 б.
53. Хәсәвнех А.Ә. Ил // Татар энциклопедиясе: 6 томда / Баш мөхәррире М. Х. Хәсәнов, җаваплы мөхәррир Г. С. Сабирҗанов. Казан “ТР ФАнең Татар энциклопедиясе институты” дәүләт учреждениесе, 2010. 2 т: Г-Й. 536 б.
54. Эпик шигърият: ХХ йөз башы / төз. Ф. З. Яхин. Казан: Татарстан республикасы “Хәтер” нәшрияты (ТаРИХ), 2002. 463 б.
55. Яхин Ф. ХХ йөз башы татар эпик шигърияте // Эпик шигърият: ХХ йөз башы / төз. Ф. З. Яхин.Казан: Татарстан республикасы “Хәтер” нәшрияты (ТаРИХ), 2002. Б. 5-16.
Рецензия
Для цитирования:
Гилазов Т.Ш. Духовное наследие Н. Гасри в литературном и культурном контексте начала ХХ века. Tatarica. 2021;16(1):51-77. https://doi.org/10.26907/2311-2042-2021-16-1-51-77
For citation:
Gilazov Т. Spiritual heritage of N. Gasri in the literary and cultural context of the early 20th century. Tatarica. 2021;16(1):51-77. (In Russ.) https://doi.org/10.26907/2311-2042-2021-16-1-51-77
Просмотров:
123
Послать статью по эл. почте 