Проблема поколений в татарской поэзии Башкортостана
https://doi.org/10.26907/2311-2042-2023-20-1-44-75
Аннотация
В предлагаемой статье рассматривается проблема творческих поколений в татарской поэзии Башкортостана. Исходя из научно-хронологического и диахронного аспектов, в работе дается историко-литературоведческий анализ развития татарской поэзии Башкортостана со второй половины ХХ века до сегодняшнего дня; раскрываются причины возникновения такого феномена, как «двуязычная татарская литература», обусловленные в первую очередь изменениями в общественно-политической и культурной жизни республики, вытеснением татарского языка из литературной печати и книгоиздания в 1950–1980-х годах; изучается влияние данных событий на индивидуальный стиль поэтов. Опираясь на качественную научно-теоретическую базу, автор раскрывает особенности отображения действительности в творчестве местных литераторов и подчеркивает, что картина мира в сознании поэта является определяющей в формировании его индивидуального стиля. Исходя из этого, делается попытка выявления как особенностей индивидуального стиля каждого из мастеров пера, так и общего регионального стиля татарской поэзии Башкортостана. На этой основе автор выделяет четыре творческих поколения в развитии региональной татарской поэзии исследуемого периода. На основе анализа творческого метода, содержания и формы, основных мотивов в произведениях наиболее выдающихся поэтов, выявляются общие качества, присущие каждому творческому поколению. В статье подчеркивается, что по своей поэтической ценности, идейно-эстетическому содержанию татарская поэзия региона основана на тысячелетних традициях татарской поэзии.
Ключевые слова
поэзия,
индивидуальный стиль,
поколение,
литературная критика,
Башкортостан,
творческий метод,
поэтический образ
Об авторе
И. К. Фазлутдинов
Уфимский университет науки и технологий
Россия
Россия
Фазлутдинов Ильдус Камилович – кандидат филологических наук, доцент кафедры татарской филологии и культуры
450076, г. Уфа, ул. Заки Валиди, д. 32
Список литературы
1. Вафин М., Хафизов С. Туган җир музасы: Башкортстанда яшәүче татар телле шагыйрьләр иҗаты турында «кырлы» өстәл // Тулпар. 2001. №1 (40). Б. 23–29.
2. Ваһапова Л. Башкортстандагы хәзерге татар әдәбияты // Чын мирас. 2013. №5 (17). Б. 103–110.
3. Нәҗми Н. Милли җаным: мәкаләләр, истәлекләр, хатлар, шигырьләр, поэма / идея авт. һәм төз. Р. Миңнуллин. Казан: Татар. кит. нәшр., 2011. 479 б.
4. Атнабаев Ә. Шигырьләр, поэмалар. Уфа, 1993. 192 б.
5. Атнабай. Халык шагыйре. Уфа: Башкортстан Республикасы «Рухият» фонды, 2000. 400 б.
6. Габдерәхим Ф. Гөлләр кебек: шигырьләр. Уфа: Китап, 2015. 157 б.
7. Идиятуллин Р. Хәерле кич!: шигырьләр, кечкенә драмалар, хикәятләр / төз. һәм соңгы сүз авт. Р. Миңнуллин. Казан: Татар. кит. нәшр., 2007. 271 б.
8. Гатауллин Р. Сагышлы моңнар: шигырьләр / төз. Рәфит һәм Рәдиф Гатауллиннар; кереш сүз авт. Р. Миңнуллин. Казан: Татар. кит. нәшр., 2008. 223 б.
9. Мөдәррисова Х. Былтыргы көз: шигырьләр / кереш сүз авт. Н. Нәҗми. Уфа: Башкорт. кит. нәшр., 1995. 80 б.
10. Мөдәррисова Х. Шәмәхә төн: шигырьләр / кереш сүз авторы Р. Гаташ. Казан: Татар. кит. нәшр., 2003. 126 б.
11. Мөҙәррисова Х. Көмөш даға: шигырҙар. Өфө: Башҡорт. кит. нәшр., 1982. 157 б.
12. Нәзиров М. Янә утларга керәм: шигырьләр, җырлар, поэма. Уфа: Китап, 1994. 144 б.
13. Закиров М. Кылычка кунган сандугач: шигырьләр / кереш сүз авт. Р. Тимершин. Уфа: Китап, 2005. 176 б.
14. Закиров М. Үзе уңалган яра: шигырьләр. Уфа, 1992. 124 б.
15. Рәхмәтулла С. Уяну: шигырьләр, җырлар, поэмалар / соңгы сүз авт. М. Вафин. Уфа, 1993. 212 б.
16. Рәхмәтулла С. Сулар үргә акса да: шигырьләр, поэмалар, замана такмаклары, эпиграммалар, тәрҗемәләр. Уфа: Китап, 2001. 240 б
17. Әминева Н. Җитәкләдем таң җилен: шигырьләр, поэма, сценарийлар, әкиятләр. Уфа: Китап, 2011. 277 б.
18. Сәгыйдуллина Л. Мизгелләр йолдызлыгы: шигырьләр. Уфа: Китап, 2004. 112 б.
19. Вафин М. Дөнья – куласа: шигырьләр / кереш сүз авт. И. Юзеев. Казан: Татар. кит. нәшр., 2004. 95 б.
20. Вафин М. Йөрәгем парәләре: шигырьләр. Уфа: Китап, 2007. 272 б.
21. Вафин М. Сүзләр чәчтем // Биш кыллы саз: шигырьләр. Уфа: Китап, 2001. Б. 3–110.
22. Дәүләтшин К.С. Туган як шигърияте. Индивидуаль стиль һәм поэтик образлылык мәсьәләләре: уку әсбабы. Уфа: Башкорт дәүләт унты нәшр., 2002. 108 б.
23. Дәүләтшин К. «Матурлыкны табигатьнең бөек иҗатчысы – Кеше койган»: Фәрит Габдерәхим шигъриятендә дөнья картинасы // Тулпар. 2007. №6 (81). Б. 56–61.
24. Дәүләтшин К. С. Яннарында газиз затлар... // Марис Нәзиров шигърияте: шагыйрь иҗаты турында мәкаләләр / С. Сафуанов ред-дә. Уфа: Мәгърифәт, 2000. Б. 23–40.
25. Дәүләтшин К. «Гомер буе» шагыйрь «эзләнә»... // Тулпар. 2002. №1 (46). Б. 44–47.
26. Дәүләтшин К. Шагыйрь фәлсәфәсе // Тулпар. 1996. №1 (10). Б. 34–36.
27. Сафуанов С. «Шигырьләрем, сез бит йөрәк каным...» // Нәҗми Н. Милли җаным: мәкаләләр, истәлекләр, хатлар, шигырьләр, поэма / идея авт. һәм төз. Р. Миңнуллин. Казан: Татар. кит. нәшр., 2011. Б. 236–242.
28. Сафуанов С. Рухи күперләр. Уфа: Китап, 2006. 376 б.
29. Сафуанов С. Туган җир тойгысы, туган тел тойгысы // Марис Нәзиров шигърияте: шагыйрь иҗаты турында мәкаләләр / С. Сафуанов ред-дә. Уфа: Мәгърифәт, 2000. 3–10 б.
30. Әмиров Р. Иңнәрендә канат барда... // Марис Нәзиров шигърияте: шагыйрь иҗаты турында мәкаләләр / С. Сафуанов ред-дә. Уфа: Мәгърифәт, 2000. Б. 95–102 б.
31. Хәйбрахманов Р. Чикләр аша // Нәҗми Н. Милли җаным: мәкаләләр, истәлекләр, хатлар, шигырьләр, поэма / идея авт. һәм төз. Р. Миңнуллин. Казан: Татар. кит. нәшр., 2011. Б. 4–10.
32. Мөлеков М. «Керәм давыл уртасына...» // Тулпар. 1996. №6 (15). Б. 28–29.
33. Фазлетдинов И. Тетрәнүләр шигърияте // Казан утлары. 2010. №2. Б. 124–129.
34. Фазлетдинов И.К. Тәнкыйтьтә Башкортстандагы хәзерге татар поэзиясе // Tatarica. 2016. №2 (7). Б. 57–72.
35. Габдерәхим Ф. Кузгатмакчы булсаң халык күңелләрен... // Тулпар. 2006. №1 (70). Б. 54–55.
36. Гаташ Р. «Мин бер якты югарылык күрәм...» // Шәһри Казан. 1993. 27 февраль.
37. Мөдәррисов М. Атнабай (Нәшир сүзе) // Атнабай. Халык шагыйре. Уфа: Башкортстан Республикасы «Рухият» фонды, 2000. Б. 5–9.
38. Нәжми Н. Шағирҙың һөйләшеүе // Совет Башҡортостаны. 1959. 11 гыйнвар.
39. Миңнуллин Р. Атнабайны каршылагыз! // Беҙҙең Атнабай: шиғырҙар, мәҡәләләр, иҫтәлектәр / авт.–төҙ. Р.Ҡ. Әмиров. Өфө: Китап, 2018. Б. 126–130.
40. Иксанова И. Таңдай нурлы, кылдай нечкә күңел // Мәдәни җомга. 2018. 25 апрель.
41. Татар энциклопедия сүзлеге / баш мөхәррир М.Х. Хәсәнев; җаваплы мөхәррир Г.С. Сабирҗанов. Казан: ТР ФА Татар энциклопедиясе институты, 2002. 830 б.
42. Бикбаев Р. Яуаптарҙы бергә эҙләргә: республика яҙыусыларының XII съезында һөйләгән доклады // Судьба земли, дыхание времени. Ил яҙмышы, заман һулышы. Өфө: Китап, 2009. Б. 320–364.
43. Морзакаева Д. Милли китап: Зәйнәб Биишева исемендәге Башкортстан «Китап» нәшриятында милли басмалар нәшерләү һәм биредә дөнья күргән китаплар хакында. Уфа, 2012. 151 б.
44. Морзакаева Д. Исә Болгар җилләре... // Тулпар. 2006. №2 (71). Б. 56–59.
45. Нәҗми Н. Пушкинча, Тукайча... // Тулпар. 1998. №1 (22). Б. 16–17.
46. Кәшфи Л. «Кызыл таң» һәм заман әдәбияты / гыйльми мөх. Ф.К. Фәтхетдинов; кереш сүз авт. Т.Н. Галиуллин. Уфа: Кызыл таң, 2014. 300 б.
47. Латыпова А.В. Современная татарская поэзия Башкортостана: национальная картина мира и жанровая парадигма: автореф. дис. ... канд. филол. наук / ФГАОУ ВО «Казанский (Приволжский) федеральный университет». Казань, 2021. 24 с.
48. Карамышева Т. Һалмаҡ тәлгәштәр // Ағиҙел. 1986. № 3. Б. 72–74.
49. Пропп В.Я. Исторические корни волшебной сказки / вступ. статья В.И. Ереминой. 2-е изд. Л.: Издательство ЛГУ, 1986. 364 с.
50. Татар мифлары: ияләр, ышанулар, ырымнар, фаллар, им-томнар, сынамышлар, йолалар. Икенче китап / Г. Гыйльманов хикәяләвендә. Казан: Татар. кит. нәшр., 1999. 432 б.
51. Минһажетдинов М.Х. Ҡәләмендә ҡөҙрәт бар: монография, әҙәби тәнҡит һәм башҡорт фольклористикаһына арналған хеҙмәттәр / баш һүҙ авт. Т.А. Килмөхәммәтов һәм Ә.М. Сөләймәнов. Өфө: Китап, 1995. 256 б.
52. Турсунов Е.Д. Генезис казахской бытовой сказки: в аспекте в связи с первобытным фольклором. Алма-Ата: Наука, 1973. 216 с.
53. Гыйззәтуллина Г. «Шигърият – аның өчен...» // Тулпар. 1998. №5 (26). Б. 54.
54. Сәгыйтова Г. Мизгелләрдән – Мәңгелеккә // Тулпар. 2005. №1 (64). Б. 30–31.
55. Атнабай Ә. Җирнең кендегенә басып, аптырап карап торам // Кызыл таң. 1995. 15 август.
56. Сәгыйдуллина Л. Минор Мөнир: шагыйрь иҗатына бер караш // Тулпар. 2004. №4 (61). Б. 28–30.
Рецензия
Для цитирования:
Фазлутдинов И.К. Проблема поколений в татарской поэзии Башкортостана. Tatarica. 2023;20(1):44-75. https://doi.org/10.26907/2311-2042-2023-20-1-44-75
For citation:
Fazlutdinov I.K. Generation gap issue in Tatar poetry of Bashkortostan. Tatarica. 2023;20(1):44-75. https://doi.org/10.26907/2311-2042-2023-20-1-44-75
Просмотров:
183
Послать статью по эл. почте 